Moskova-Ankara: SuriyeÂ’den ABDÂ’ye uzanan hat-Beril DEDEOÄžLU

CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’ın Rusya Devlet BaÅŸkanı ile yaptığı görüşmeden basınla paylaşılan kadarı bile, Suriye’de son dönemece girildiÄŸine dair ipuçları sunuyor.

Ãœzerinde kısmen anlaÅŸmaya varılmış konulardan biri, ABD’nin Astana sürecine dahil olması ve Rusya ile birbirlerinden çok farklı tezleri savunmayacak olmaları. Bu çerçeve uzlaÅŸmayı destekleyen, doÄŸrudan alana yönelik konular da söz konusu. Bunlardan biri, Suriye’de çatışmasızlık bölgeleri oluÅŸturulması. BaÅŸlangıç olarak Ä°dlib’in seçilmiÅŸ olması, Türkiye’nin de güvenlik endiÅŸelerini karşılamaya yönelik bir giriÅŸim. DiÄŸer konu ise rejimin korunması.

Rejimin korunması ile Esad’ın korunmasının aynı anlama gelmediÄŸini, özellikle kimyasal silah kullananların mutlaka cezalandırılması gerektiÄŸini ifade eden cümlelerde bulmak mümkün.

Ayrıca, çatışmasız bölgelerde çatışmasızlığı garanti edecek, yeÅŸil hatlar oluÅŸturacak devletlerin Türkiye, Ä°ran ve Rusya olacağı da yeniden teyit edilmiÅŸ durumda. Bununla birlikte, tüm tarafların hala “en fazlasını alma” yarışını bitirmedikleri gerçeÄŸini akılda tutmak gerekiyor.

Çatışmasızlık bölgeleri

DoÄŸrudan Suriye ile ilgisi yokmuÅŸ, daha çok Türkiye-Rusya ekonomik iliÅŸkilerinin konusuymuÅŸ gibi gözüken “domates” ve vize kolaylığı meseleleri, esasen Suriye konusundan o kadar bağımsız deÄŸil. Rusya, Türkiye’nin neredeyse tarihsel duyarlılığı denebilecek “domates” hassasiyetini, güven testi için araçsallaÅŸtırmış durumda.

Türkiye’ye yönelik bu politikanın temelinde ise doÄŸrudan Türkiye ile ilgili kaygılar var gibi gözükmüyor. Rusya için önemli olan, Türkiye’nin ABD ile Suriye’de olan iliÅŸkisinin bir miktar mesafeli kalmasını saÄŸlamak. Zira ErdoÄŸan-Putin görüşmeleri çerçevesinde zikredilen çatışmasızlık bölgeleri haritalar üzerinden müzakere ediliyor. Dolayısıyla süreç henüz tamamlanmış deÄŸil.

Çatışmasızlık bölgeleri konusunda bir kaç önemli mesele bulunuyor. Bunlardan biri, bu bölgelerin nerelerde olacağı ve esasen kimleri korumak için tesis edileceÄŸi konusunun henüz nihayete ermemiÅŸ olmaması. Bir diÄŸeri de bu bölgelerin ileride Suriye’nin parçası olarak kalıp kalmayacaklarının öngörülememesi.

Çatışma konuları

Söz konusu belirsizlikler diri kaldığı sürece, kabul etmek gerekir ki Suriye’deki ABD-Türkiye iliÅŸkilerini belirleyen konu YPG olmaya devam edecek gibi gözüküyor. ABD, Türkiye’nin kaygılarını giderecek adımlar atmadığı sürece, PKK’nın cesaretini kaybetmesi söz konusu olmayacak. Ancak ABD, ağırlığını Türkiye’ye verip YPG’den uzaklaÅŸtığı takdirde, bugün Türkiye tezlerini destekler bir tutum içinde görünen Rusya’nın ABD’nin rolünü kapmaya çalışacağı öngörülebilir.

ABD’nin geleneksel müttefiki Türkiye ile yaÅŸadığı gerginlikler, Rusya’nın ABD ile yaptığı pazarlıklarda elini güçlendiren bir unsur, zira ABD’nin Suriye konusunda yaslanabileceÄŸi bölge ülkelerine gerek var ve bunlardan biri Türkiye olmadığı sürece ABD’nin etkinliÄŸini artırması kolay deÄŸil. Oysa Rusya’nın üzerinden hareket edebileceÄŸi Ä°ran var. Ãœstelik, Ä°ran’ın Rusya’ya raÄŸmen davranmasının önünde de Ä°ran ile Türkiye’nin karşı karşıya gelmeleri riski bulunuyor. Rusya, Ä°ran’a duracağı noktayı bu risk üzerinden  gösteriyor ve tam da bu nedenle Ä°ran ile Türkiye’nin denetleyeceÄŸi alanların tam ortasına kendisi yerleÅŸmeyi umuyor.

Trump yönetimi Obama dönemi yanlışlara devam ettiÄŸi sürece, Astana sürecine dahil olsa da, belirleyici üstünlüğü Rusya ile paylaÅŸma imkanı bulamayabilir, zira oyun Rusya’nın kurduÄŸu gibi oynanmaya devam ediyor.